Malumun ilanı olan Afet ve Acil Durum Eczacılığı (ADEC), eczacıların pandemide ve afetlerde verdiği hizmetlerin ismidir. Başkanlığını yaptığım S.A.B.A.H Arama Kurtarma Derneği çatısı altında, gönüllü meslektaşlarımla ve diğer gönüllülerle son 11 yıldır tüm ulusal afetlere ve birçok acil duruma AFAD koordinatörlüğünde müdahalelerde bulunduk.
Son yaşadığımız deprem ve Kastamonu sel felaketi haricinde, Sivrice, İzmir depremleri, Manavgat, Yatağan orman yangınları esnasında ilaçların hastalara ulaştırılması ya bir hemşire ya da bir ATT (Acil Tıp Teknisyeni) tarafından gerçekleştirildi. UMKE (Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi) bünyesinde yer alan eczacılar olmasına rağmen, ilaçların hastaya ulaştırılması ile ilgili bir görevde bulunamadılar. Bu 2 temel probleme yol açabilir. Birincisi halk sağlığı, ikincisi mesleğimiz konusunda ortaya çıkabilecek ön yargılar.
Tüm bunlardan yola çakarak eczacılık mesleğinin içinde, Afet ve Acil Durumlarla ilgili bir alan oluşturulmasının çok gerekli olduğu konusunda meslektaşlarımızla hem fikir olduk. Bu projemizi meslektaşlarımla birlikte, 2 Mart 2023 tarihinde Afet ve Acil Durum Eczacılığı (ADEC) Derneğini hayata geçirerek kurumsal bir çatı altında sürdürüyoruz.
Pandemide ve afetlerde halk sağlığı konusunda verdiğimiz hizmetleri yerine getirirken, faaliyetlerimizin özellikle devlet yapısı içinde karşılık bulamamasının birçok nedeni olsa da en üst sırada bu faaliyetlerle ilgili görev tanımlarımızda sistematik bir düzenlemenin olmamasıdır. Biz ekip arkadaşlarımızla projeyi ortaya koyarken, ilaçların tedarik edilmesi ve ulaştırılması ile ilgili olan kısmı üzerinde yoğunlaştık. Son depremin etki alanının büyüklüğü nedeni ile sahada acil sağlık hizmeti vermesi için planlanan UMKE’ nin, gönüllü sayısının yetersiz kalmasına, müdahalede bulunduğumuz bazı vakalarda maruz kaldık. Bunun sonucu olarak, enkazdan çıkardığımız, uzuv kaybı olmayan afetzedeler, Crush (enkazın içinde vücudun maruz kaldığı bası neticesinde, enkazdan çıktıktan bir süre sonra, kas hücrelerinden açığa çıkan potasyumdan dolayı kalbin görevini yapmakta zorlanması ya da ortaya çıkan proteinlerden dolayı böbreklerin zarar görmesi durumu) dolayısı ile zor durumda kaldı. Bunun önüne geçmek için, enkazdan çıkarmadan önce yaralıya damar yolu açılıp, saatte 3 litre olacak şekilde izotonik verilmesi kişinin hayatta kalma ihtimalini 5 kat artırabilir.
Afet durumlarının doğası gereği, mevcut imkanların yetmediği durumlar olduğu göz önüne alınırsa eğer, bu ihtiyaçların karşılanması için, eczacı ordusunun belirlenen eğitimleri alarak sahada yer alması, çok önemli bir ihtiyaç haline gelmiştir.
Ayrıca ülkemiz ve dünyamız için bir başka büyük tehlikede KBRN olgusudur. Özellikle dünyanın çeşitli bölgelerinde savaşan ülkelerin, aynı zamanda nükleer bir güç olması insanlığı son derece tedirgin ermektedir. Tabi ki yakın dönemde yaşadığımız ve birçok meslektaşımızın hayatını kaybettiği pandemi riskinin çok daha şiddetli bir şekilde tekrarlanma söylemleri bu konuda atılması gereken adımları çok daha acil bir noktaya taşımıştır. Hemen hemen her gün bilim insanları tarafından tekrarlanan muhtemel bir İstanbul depreminin yol açacağı zararları azaltmak için mevcut personel ve gönüllülerin yetersiz kalacağı gerçeği, eczacılardan meydana gelen nitelikli ve donanımlı büyük bir oluşumun faydalarını ortaya koymaktadır.
Eczacılık fakültesinden mezun olan bir eczacı, eğitim süresi boyunca aldığı Farmasötik Kimya, Toksikoloji, Galenik, Mikrobiyoloji, Farmakognozi, İstatistik derslerine ek olarak, olay yeri yönetimi, arama kurtarma, ilkyardım, acil sağlık hizmeti, harita ve pusula bilgisi, depolama ve arşivleme, liderlik eğitimlerini yeterli düzeyde aldığı takdirde ADEC eczacısı olmak için hazır hale gelir.
ADEC eczacısı afetlerden önce ilaçların kılavuzlarının hazırlanması, afetin meydana geldiği andan itibaren, afetin şiddetine göre AFAD ile koordinasyon halinde olan ADEC Eczacısı, koordinasyon merkezlerinden, afet bölgesine ilaçların transfer edilmesi, triyaj alanlarının ve hastanelerin yanında, afetten önce planlanmış prefabrik eczanelere ilaç ve tıbbi malzemelerin yerleştirilmesi, hastalara verilmesi ve takibininin yapılması, sıcak bölgede olay yeri yönetimi, tespit, triyaj, kurtarma, dekontaminasyon, ilkyardım yapılması ile ilgili uygulamaları yapan kişidir.
Belirttiğim oluşumla ilgili özellikle Amerika’ da Halk Sağlığı eczacılarından NPRTs (Eczacı Yanıt Timleri) oluşumlarının 10 bölgede, 200 eczacıdan oluşan gruplardan meydana geldiğini görüyoruz. Buna benzer, PERT diye tanımlanan eczacı acil yanıt timleri oluşumlarına tanıklık ediyoruz. Bizlerde ADEC derneği bünyesinde 25 bölgede 20’ şer kişilik ADEC-EM (ADEC Eczacı Müdahale) ekiplerini oluşturarak olası bir afette sahada yukarıda bahsedilen görevleri yerine getirmeyi amaçlamaktayız. Bu oluşuma eczacı olan herkes, gerekli eğitimleri alarak, saha becerilerini kazandıktan gönüllülük esası ile dahil olabilir. Ayrıca ADEC-EM gönüllüsü olmak veya ADEC bünyesinde farklı çalışmalar yapmak için AFAD gönüllüsü olmak çok faydalı olacaktır. AFAD gönüllüsü olmak için, arama motoruna AFAD gönüllülük eğitimleri yazarak e devlet üzerinden giriş yapılabilir. Herkese saygılarımla afetsiz günler dilerim. Uzm. Ecz. İlhan DURGUT ADEC Derneği Genel Sekreteri